Ηράκλειο, 15/06/2024

15 ΙΟΥΝΙΟΥ

ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑΣ

Η 15η Ιουνίου έχει καθιερωθεί ως Παγκόσμια Ημέρα Γονιμότητας και αποτελεί μέρα ενημέρωσης για την υπογονιμότητα των ζευγαριών. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας υπογόνιμο θεωρείται ένα ζευγάρι όταν δεν επιτυγχάνει σύλληψη μετά από ένα χρόνο συχνών σεξουαλικών επαφών χωρίς τη χρήση αντισύλληψης. Σύμφωνα με τον ορισμό της υγείας, όπως αυτός έχει διατυπωθεί από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Π.Ο.Υ.), η υπογονιμότητα αποτελεί διαταραχή της υγείας και χρήζει αντιμετώπιση καθώς η τεκνοποίηση και η δημιουργία οικογένειας θεωρούνται θεμελιωμένο ανθρώπινο δικαίωμα.

Περίπου το 10-12% των ζευγαριών που βρίσκονται σε αναπαραγωγική ηλικία αντιμετωπίζει κάποιας μορφής δυσκολία στην προσπάθειά τεκνοποίησης. Υπολογίζεται ότι παγκοσμίως υπάρχουν άνω των 100 εκατομμυρίων υπογόνιμα ζευγάρια, με καταγεγραμμένη μια διαρκώς αυξητική τάση. Στην Ελλάδα αν και δεν υπάρχουν πλήρεις επιδημιολογικές μελέτες της υπογονιμότητας, εκτιμάται ότι περίπου 300.000 ζευγάρια απευθύνονται σε ιατρούς αναπαραγωγής για την αντιμετώπιση της υπογονιμότητας. Αξίζει να σημειωθεί ότι το προφίλ των ασθενών με υπογονιμότητα δεν είναι σταθερό. Υπάρχουν περιβαλλοντικοί και γενετικοί παράγοντες καθώς και συνοδά νοσήματα που επηρεάζουν με άλλοτε άλλον τρόπο και βαθμό τη γονιμότητα των ζευγαριών. Η κλινική εικόνα της υπογονιμότητας είναι σιωπηρή και ως εκ τούτου δεν ενεργοποιεί τους ασθενείς για διερεύνηση και αντιμετώπιση παρά μόνο όταν πλέον δουν το αποτέλεσμα. Η συνήθης διερεύνηση αποδεικνύει ότι δεν υπάρχει διαφορά ανάμεσα στα ζευγάρια σε ότι αφορά τη συχνότητα του ανδρικού ή του γυναικείου παράγοντα.

Tα ζευγάρια πρέπει να αναζητούν βοήθεια από τους επαγγελματίες υγείας σε περίπτωση που δεν έχουν καταφέρει να συλλάβουν. Σύμφωνα, με τον ορισμό της υπογονιμότητας, η διερεύνηση ξεκινά μετά από 12 μήνες προσπαθειών. Ωστόσο, το διάστημα αυτό αφορά γυναίκες κάτω των 35 ετών χωρίς εμφανείς παράγοντες κινδύνου για υπογονιμότητα. Η διερεύνηση πρέπει να ξεκινά μετά από έξι μήνες επαφών σε γυναίκες 35 έως 40 ετών και άμεσα σε γυναίκες άνω των 40 ετών, αυτές με διαταραχή ή διακοπή της έμμηνης ρύσης, ιστορικό χημειοθεραπείας, ακτινοθεραπείας ή σοβαρής μορφής ενδομητρίωση και νόσο της μήτρας ή των σαλπίγγων. Αντίστοιχα, η διερεύνηση πρέπει να ξεκινά άμεσα σε άνδρες με ιστορικό χειρουργικής επέμβασης στη βουβωνική χώρα ή στους όρχεις, παρωτίτιδα μετά την εφηβεία, στυτική ή άλλη σεξουαλική δυσλειτουργία, χημειοθεραπεία ή/και ακτινοβολία ή ιστορικό υπογονιμότητας με άλλη σύντροφο.

Ιδιαίτερη μνεία γίνεται στο φαινόμενο αναβολής της τεκνοποίησης σε μεγαλύτερη ηλικία που σχετίζεται με ελαττωμένη ωοθηκική εφεδρεία και μειωμένη δυνατότητα εμφύτευσης, καθώς επίσης και στην σημαντική επίδραση της κλιματικής αλλαγής με τη συνεχή αύξηση της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη να επηρεάζει αρνητικά την ποιότητα του σπέρματος. Προς αντιμετώπιση αυτής της απειλής προτείνεται πλέον η κατάψυξη σπέρματος και ωαρίων προκειμένου να διασφαλιστεί παρακαταθήκη ποιοτικού αναπαραγωγικού δυναμικού. Η χρήση των κατεψυγμένων γαμετών εξασφαλίζει όρους αναπαραγωγής που σχετίζονται με την ηλικί της λήψης του υλικού. Είναι λοιπόν εύλογο το συμπέρασμα ότι όσο νωρίτερα πραγματοποιηθεί η κατάψυξη ωαρίων και σπέρματος, τόσο καλύτερα θα είναι και τα αποτελέσματα των μεθόδων υποβοηθούμενης αναπαραγωγής.

Δεδομένου του γεγονότος ότι σε παγκόσμιο επίπεδο τελικά ένα μικρό ποσοστό υπογόνιμων ζευγαριών υποβάλλεται σε θεραπεία, είτε λόγω επιλογής είτε λόγω διαθεσιμότητας πόρων και μέσων, αναδεικνύεται ως σημαντικός ο ρόλος της πρόληψης και της ενημέρωσης των ζευγαριών για τις διαθέσιμες επιλογές διερεύνησης και θεραπείας. Αυτό αποκτά ιδιαίτερη σημασία σε χώρες με σημαντική υπογεννητικότητα όπως η Ελλάδα. Η αλλαγή του τρόπου ζωής προς υγιεινότερες συνήθειες και η κατάλληλη ιατρική συμβουλευτική και θεραπεία είναι οι πυλώνες αντιμετώπισης του προβλήματος. Η κατάψυξη ωαρίων ή / και σπέρματος θα αποκαταστήσει τα σημερινά προβλήματα υπογονιμότητας που ως επι τω πλείστον σχετίζονται με την διαρκώς αυξανόμενη ηλικία πρώτης τεκνοποίησης.

ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΑΚΗΣ ΑΝΤΩΝΙΟΣ MD, PhD, HSOG

Καθηγητής Μαιευτικής Γυναικολογίας και Αναπληρωτής Κοσμήτορας

Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Κρήτης