Ηράκλειο, 31/5/2024

31 ΜΑΪΟΥ

ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΚΑΠΝΙΣΜΑΤΟΣ

Κάπνισμα μια αντιμετωπίσιμη επιδημία

Κάπνισμα ονομάζεται η πρακτική της εισπνοής καπνού προερχόμενου από την καύση φύλλων του φυτού καπνός. Η καύση γίνεται συνήθως σε τσιγάρο, πούρο ή με άλλο τρόπο.

Η 31η Μαΐου που έχει οριστεί από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας ως η Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καπνίσματος δίνει μία ευκαιρία ευαισθητοποίησης σχετικά με τις επιβλαβείς και θανατηφόρες επιπτώσεις της χρήσης και της έκθεσης στον καπνό.

Ιστορική αναδρομή

Ο καπνός ήταν άγνωστος στους Ευρωπαίους πριν την ανακάλυψη του Νέου Κόσμου. Ο Κολόμβος περνώντας από την Κούβα παρατήρησε ιθαγενείς να τυλίγουν τα φύλλα ενός ντόπιου άγνωστου φυτού σε αυτοσχέδια σωληνάκια να τα ανάβουν και να εισπνέουν τον καπνό.

Ο Πεντρίγκο ντε Χέρεθ, μέλος της ομάδας που αποβιβάστηκε στο νησί, έγινε ο πρώτος Ευρωπαίος καπνιστής που έφερε τη συνήθεια στην Ισπανία. Μέχρι τον 17ο αιώνα οι Ευρωπαίοι γνώριζαν τον καπνό ως ιαματικό βότανο. Γρήγορα όμως το κάπνισμα εξελίχθηκε σε συνήθεια που απολάμβαναν όλοι.

Στην Ελλάδα έρχεται πρώτη φορά το 1570 από ένα τούρκο ονόματι Αραμπί.

Το 1604 ο βασιλιάς Ιάκωβος της Αγγλίας αποκήρυξε το κάπνισμα καθώς το θεωρούσε αποτρόπαια πράξη.

Ηγεμόνες και σε άλλα μέρη της γης έκαναν κατά καιρούς προσπάθειες να ελέγξουν τη χρήση του καπνού.

Οι τσάροι της Δυναστείας των Ρωμανώφ θέσπισαν βαριές ποινές για την κατοχή, χρήση και πώληση του καπνού, όμως επί Μεγάλου Πέτρου το κάπνισμα έγινε πλέον “απαραίτητη συνήθεια”.

Η πιο βλαβερή και διαδεδομένη μορφή όμως του καπνού, το τσιγάρο, εμφανίζεται στα μέσα του 19ου αιώνα. Η “εφεύρεση” του το 1880 έδωσε ιλιγγιώδη αύξηση της παραγωγής και κατανάλωσης του καπνού. Σε λίγες δεκαετίες η πώληση των τσιγάρων αυξήθηκε από εκατομμύρια σε εκατοντάδες δισεκατομμύρια.

Είναι χαρακτηριστικό ότι στο 2ο Παγκόσμιο πόλεμο ενώ η κατάληψη της Ολλανδίας προκάλεσε πείνα, υπήρχαν άνθρωποι που προτιμούσαν να καλλιεργούν καπνό αντί για λαχανικά στο κομμάτι γης που τους είχε παραχωρηθεί. Ακόμα και στα στρατόπεδα συγκεντρώσεων η λιγοστή τροφή ανταλλασσόταν με καπνό!

Στον Ελληνικό στρατό υπήρξε εποχή που διανέμοντο δωρεάν τσιγάρα στους κληρωτούς με ασύλληπτες σημερινές συνέπειες στη διάδοση του καπνίσματος σε γενεές Ελλήνων.

Ο ρόλος των καπνοβιομηχανιών εναντίον της δημόσιας υγείας.

Διαχρονικά έχουν διαδραματίσει το χειρότερο ρόλο καθώς έχουν κυριολεκτικά κηρύξει τον πόλεμο στη δημόσια υγεία. Εθελοτυφλούν μπροστά στους θανάτους και τις ασθένειες που προκαλούν με τα προϊόντα τους διαθέτοντας στην αγορά μια ουσία που προκαλεί θανατηφόρο εξάρτηση.

Ο καπνός περιέχει μια ισχυρή εθιστική ουσία και οι καπνοβιομηχανίες δεν κάνουν τίποτα άλλο από το να υπονομεύουν την επιστήμη, τη δημόσια υγεία και τις πολιτικές διαδικασίες ώστε να πουλούν το προϊόν τους, το τσιγάρο, που εθίζει τους καταναλωτές πριν τους σκοτώσει.

Ψέματα και ακόμη περισσότερα ψέματα.

Ένας από τους βασικούς στόχους των καπνοβιομηχανιών είναι να πείσουν ότι το κάπνισμα είναι προσωπική υπόθεση.

Ξοδεύουν πολλά δισεκατομμύρια παρασύροντας τη νεολαία στο κάπνισμα. Μας κάνουν να πιστεύουμε ότι καπνίζοντας είμαστε πιο σέξι, πιο ελκυστικοί, επιτυχημένοι και αποδεκτοί από το περιβάλλον μας.

Γνωστές προσωπικότητες των σπορ και του θεάματος προβάλουν την εικόνα ότι το τσιγάρο είναι διασκεδαστικό, υγιεινό, δίνει λάμψη και στυλ.

Σε χώρες που απαγορεύονται οι διαφημίσεις τσιγάρων, το προϊόν εξακολουθεί να τοποθετείται πολύ έξυπνα σε ταινίες και μουσικά videoclips να στέλνοντας μηνύματα.

Η απειλή μας αφορά όλους

Οι καπνοβιομηχανίες δρουν σαν παγκόσμια δύναμη που δεν κάνει διακρίσεις ανάμεσα σε λαούς χωρίς να υπάρχουν πραγματικά ιατρικά ή οικονομικά επιχειρήματα υπέρ του καπνού.

Κάθε χρόνο το κάπνισμα σκοτώνει πάνω από τέσσερα εκατομμύρια ανθρώπους.

Σαν να πρόκειται για επιδημία που όμως οφείλεται στους ελάχιστους εκείνους που επιμένουν να έχουν τεράστια κέρδη από τα προϊόντα τους, που όμως βλάπτουν τόσους πολλούς!

Οι υπερειδικοί του marketing των καπνοβιομηχανιών χρειάζονται 11.000 νέους καπνιστές κάθε μέρα για να αναπληρώσουν αυτούς που οι ίδιοι σκοτώνουν. Έτσι έχουν βάλει στόχο τη νεολαία και πωλούν εθισμό, εξάρτηση και θάνατο στο όνομα δήθεν της ελευθερίας, της επανάστασης, της ελεύθερης επιλογής και της επιτυχίας.

Για τη χώρα μας οι στατιστικές είναι απογοητευτικές αφού κατέχομε θλιβερή πρωτιά στην κατά κεφαλήν κατανάλωση καπνού στην Ευρώπη.

Τα νέα παιδιά δοκιμάζουν το πρώτο τους τσιγάρο από παρότρυνση από συνομήλικους, φίλους ή συμμαθητές. Όπως και η περιέργεια και η υιοθέτηση του καπνίσματος ως “ μαγκιά” και του προσωπικό στυλ.

Τρία στα δέκα ελληνόπουλα καπνίζουν το πρώτο τους τσιγάρο στα 13 τους χρόνια ενώ ένα στα δύο από αυτά γίνεται συστηματικός καπνιστής. Ένας στους δύο εφήβους καπνιστές καταναλώνει περισσότερα από ένα πακέτα τσιγάρα ημερησίως.

Στη χώρα μας τελικά το 60% των ανδρών και το 25-30% των γυναικών καπνίζει συστηματικά με το ποσοστό των γυναικών να αυξάνει ραγδαία τις τελευταίες δεκαετίες.

Αντισταθείτε στην απάτη.

Κάθε οκτώ δευτερόλεπτα πεθαίνει παγκόσμια ένα άτομο από ασθένεια που σχετίζεται με το κάπνισμα και περίπου το ίδιο χρονικό διάστημα απαιτείται για να στρατολογηθεί ένα καινούργιο θύμα. Ο καπνός εμπορεύεται το θάνατο και την απάτη. Είναι μια συνεχής επίθεση στην παγκόσμια υγεία.

Ο ΠΟΥ πρωτοστατεί και εναντιώνεται σε αυτή την πρόκληση. Το πλαίσιο για τη Συνθήκη Ελέγχου του Καπνίσματος (FCTC) θέτει θέματα όπως η απαγόρευση των διαφημίσεων, το λαθρεμπόριο, τη φορολογία και την αγροτική διαφοροποίηση με σκοπό να προκαλέσει την παγκόσμια απάντηση.

Καθώς όμως οι δράσεις αυτές μειώνουν τις αγορές στη Δύση, οι μεγάλες καπνοβιομηχανίες επεκτείνουν επιθετικά την προβολή τους σε χώρες κυρίως του αναπτυσσόμενου και του τρίτου κόσμου.

Δυστυχώς αυτά που συμβαίνουν στη δύση (νομοθεσία Ευρωπαϊκής Ένωσης, διακανονισμοί υψηλότατου επιπέδου με τις καπνοβιομηχανίες στις ΗΠΑ, απαγορεύσεις διαφημίσεων) δεν γίνονται γνωστά στη Σρι Λάνκα ή το Μεξικό.

O ΠΟΥ επιρρίπτει ευθύνες και στις κυβερνήσεις που επιχορηγούν τους καπνοπαραγωγούς.

Στην Ευρωπαϊκή Ένωση μέχρι πρότινος οι επιδοτήσεις προς τους καπνοπαραγωγούς ήταν μεγαλύτερες από ότι σε άλλους καλλιεργητές.

Η σοβαρή προσπάθεια από το ιατρικό σώμα να βρεθούν τρόποι διακοπής του καπνίσματος και μείωση των υπαρχόντων καπνιστών αποτελεί σοβαρό πρόβλημα για τις καπνοβιομηχανίες. Έτσι, εκτός της προσπάθειας αύξησης των νέων καπνιστών, γίνεται και προσπάθεια να διατηρήσουν οι ήδη υπάρχοντες την επαφή τους με τη συνήθειά αυτή. Έτσι εφηύραν την έννοια της χαμηλής περιεκτικότητας σε πίσσα και έπεισαν τον καπνιστή ότι καπνίζοντας ακίνδυνα "light" έχει την ευχέρεια να καθυστερήσει την οριστική διακοπή του καπνίσματος.

Το χρονικό των δικαστικών μαχών.

Από τη δεκαετία του 1920 Γερμανοί επιστήμονες απέδειξαν ότι το κάπνισμα είναι βλαβερό, αλλά η παγκόσμια κοινότητα αναγνώρισε το πρόβλημα σταδιακά μετά το 1950 όταν έγινε κατανοητό ότι προκαλεί καρκίνο του πνεύμονα αλλά και άλλες μορφές καρκίνου και προβλήματα υγείας. Τα κράτη σταδιακά έλαβαν μέτρα για το κάπνισμα και ανάλογα με τη χώρα περιλαμβάνουν απαγόρευση της διαφήμισης των προϊόντων καπνού, απαγόρευση του καπνίσματος σε δημόσιους χώρους, προκειμένου να αποφευχθεί το παθητικό κάπνισμα, υποχρεωτική σήμανση στα προϊόντα καπνού και άλλα.

1954: Η πρώτη αγωγή κατά της καπνοβιομηχανίας RJ Reynolds. Απορρίπτεται 13 χρόνια μετά.

1964: Οι υγειονομικές υπηρεσίες των ΗΠΑ αποφαίνονται: “Το κάπνισμα προκαλεί καρκίνο του πνεύμονα”.

1965: Οι καπνοβιομηχανίες βάζουν τις πρώτες προειδοποιήσεις στα πακέτα των τσιγάρων.

1983: H Roze Chipolon θύμα του τσιγάρου καταθέτει αγωγή ορόσημο που συζητείται επί 9 χρόνια (και μετά το θάνατό της) και καταλήγει στην πρώτη επιδίκαση αποζημίωσης.

Ασκείται όμως έφεση και η οικογένεια της παθούσης αδυνατεί οικονομικά να συνεχίσει.

1988: Χαρακτηρίζεται επισήμως η νικοτίνη ως εξαρτησιογόνος ουσία.

1992: Το Ανώτατο αμερικανικό Δικαστήριο αποφασίζει ότι οι προειδοποιήσεις στα πακέτα των τσιγάρων δεν απαλλάσσουν τις εταιρείες.

1994: Η αγωγή της Diane Kastano κατά της καπνοβιομηχανίας για το θάνατο του άνδρα της , συσπειρώνει εκατομμύρια καπνιστές και εξήντα δικηγόρους.

1996: Δικαστήριο της Florida αποφασίζει ότι η βιομηχανία Brown & Williamson οφείλει αποζημίωση 750.000 δολαρίων στον Grady Carter πάσχοντα από καρκίνο του πνεύμονα.

1997: Οι καπνοβιομηχανίες και οι κυβερνήσεις σαράντα πολιτειών ανακοινώνουν πρωτοφανή συμβιβασμό ύψους 368.5 δις $. Στη συμφωνία περιλαμβάνεται και ο όρος η νικοτίνη να αντιμετωπίζεται ως ναρκωτικό.

1998: Ο παραπάνω συμβιβασμός «κλείνει» στα 206 δις. Ο χαρακτηρισμός της νικοτίνης ως ναρκωτικό αφαιρείται.

1999: Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προωθεί τη μείωση του ορίου περιεκτικότητας σε πίσσα και του ανώτατου ορίου νικοτίνης . Επίσης προτείνεται η κατάργηση του χαρακτηρισμού τσιγάρων σε “ελαφρά” .

2001. Η ΕΕ αποφασίζει τη σταδιακή απαγόρευση όλων των διαφημίσεων.

Στην Ελλάδα:

Από το 1981 ισχύουν διατάξεις που απαγορεύουν το κάπνισμα στους δημόσιους χώρους που όμως πουθενά δεν εφαρμόζονται .

Από το 2002 καθορίζονται ειδικοί χώροι για καπνιστές σε εστιατόρια, καταστήματα, χώρους συγκεντρώσεων ιδιωτικών και δημόσιων, χωρίς όμως στην πράξη να εφαρμόζεται.

Από 10ετίας και πλέον με νομοθετική ρύθμιση οι καπνοβιομηχανίες υποχρεωτικά αναγράφουν στη συσκευασία τη φράση: Το κάπνισμα βλάπτει σοβαρά την υγεία.

Ποτέ λοιπόν δεν ήταν δραστική η παρέμβαση του κράτους. ‘Έρχεται εκ των υστέρων με επετειακές εκστρατείες, σποραδικές παρεμβάσεις και συμβουλές να συμβάλει στην προσπάθεια της επιστήμης που έχει αποδείξει τις ζημιογόνες αφορμές και αιτίες πλήθους ασθενειών.

Έτσι με οδύνη διαπιστώνομε ότι το κάπνισμα δρα σχεδόν απρόσκοπτα στα παιδιά, τους εφήβους και τους ενηλίκους στη χώρα μας.

Περισσότεροι από 18.000 άνθρωποι πεθαίνουν κάθε χρόνο στην Ελλάδα από νοσήματα που σχετίζονται με το κάπνισμα.

Επιπτώσεις στην υγεία

Το κάπνισμα αποτελεί το αίτιο για τους περισσότερους θανάτους από καρκίνο του πνεύμονα διεθνώς, ενώ το παθητικό κάπνισμα αυξάνει τον κίνδυνο εκδήλωσης της νόσου και σε μη καπνιστές. Είναι η κύρια αιτία της Χρόνιας Αποφρακτικής Πνευμονοπάθειας (ΧΑΠ), ενώ επιδεινώνει το άσθμα στους ίδιους τους καπνιστές και στους παθητικούς.

Αποτελεί αίτιο σοβαρών προβλημάτων και στο καρδιαγγειακό σύστημα, όπως η αποφρακτική αρτηριοπάθεια, η στεφανιαία νόσος, η υπέρταση και η υπερλιπιδαιμία.

Όλα τα συστήματα του οργανισμού επηρεάζονται περισσότερο ή λιγότερο από τις τοξικές ουσίες που απελευθερώνονται από το κάπνισμα.

Στο νευρικό σύστημα αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο εμφάνισης όλων των μορφών της άνοιας και διπλασιάζει τον κίνδυνο για Alzheimer, ενώ αυξάνει κατά 50% το σχετικό κίνδυνο για αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο.

Οι οφθαλμοί επηρεάζονται ιδίως σε καπνιστές που καπνίζουν >20 τσιγάρα / ημέρα με αυξημένο κίνδυνο για καταρράκτη, γλαύκωμα, εκφύλιση της ωχράς κηλίδας, οπτική νευροπάθεια και οφθαλμοπάθεια.

Στο πεπτικό σύστημα αποτελεί τον ισχυρότερο παράγοντα κινδύνου για καρκίνο στομάχου ενώ ευθύνεται και για τα αυξημένα ποσοστά ογκογένεσης κατά μήκος όλου του πεπτικού σωλήνα , το ήπαρ και το πάγκρεας.

Οι καπνιστές βιώνουν συχνότερα συμπτώματα από το ανώτερο πεπτικό τους σύστημα όπως κοιλιακό άλγος, γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, δυσπεψία. Οι νυν-καπνιστές έχουν διπλάσιο κίνδυνο να εμφανίσουν τη νόσο του Crohn, ενώ όσοι συνεχίζουν και καπνίζουν μετά τη διάγνωσή της έχουν χειρότερη πρόγνωση με περισσότερα συμπτώματα, συχνότερες υποτροπές.

Στο ουροποιητικό σύστημα έχει αυξημένη συσχέτιση με τον καρκίνο της ουροδόχου κύστεως καθώς και του προστάτη, ενώ από το γεννητικό σύστημα σχετίζεται με στυτική δυσλειτουργία και υπογονιμότητα.

Η επίδραση στην πυκνότητα των οστών είναι αθροιστική με την αύξηση της ηλικίας. Οι γυναίκες καπνίστριες έχουν αυξημένη πιθανότητα για οστεοπενία και οστεοπόρωση μετά την εμμηνόπαυση.

Η έκπτωση των πνευματικών ικανοτήτων των καπνιστών, επιδρά αρνητικά στο ανοσοποιητικό σύστημα και αυξάνει τον κίνδυνο λοιμώξεων. Οι καπνιστές τείνουν να είναι λιγότερο υγιείς από τους μη καπνιστές ενώ το κάπνισμα επιδεινώνει τα υπάρχοντα προβλήματα υγείας.

Όλα αυτά γιατί ο καπνός του τσιγάρου εμπεριέχει πάνω από 4000 χημικές ουσίες με διαφορετικές ιδιότητες και επιδράσεις στον ανθρώπινο οργανισμό εκ των οποίων πολλές είναι καρκινογόνες.

Τα περιστατικά καρκίνου του πνεύμονα θα ήταν 90% λιγότερα εάν δεν υπήρχε το κάπνισμα. Η θνησιμότητα στον πληθυσμό των καπνιστών είναι σημαντικά μεγαλύτερη από αυτήν των μη καπνιστών και στοιχίζει τη ζωή περίπου 8 εκατομμυρίων ανθρώπων, συμπεριλαμβάνοντας και 1.2 εκατομμύρια θανάτων μη καπνιστών, που εκτίθενται στο παθητικό κάπνισμα. Έχει υπολογιστεί ότι κάθε τσιγάρο που καπνίζεται αφαιρεί κατά μέσο όρο 5 λεπτά από τη ζωή. Κάθε λεπτό ένας άνθρωπος πεθαίνει εξαιτίας του καπνίσματος και της έκθεσης στο παθητικό κάπνισμα. Έρευνα που διεξήχθη στις ΗΠΑ καταγράφτηκε ότι οι καπνιστές εργαζόμενοι απουσιάζουν από τον χώρο εργασίας τους κατά 4 έως 5 ημέρες ανά έτος, περισσότερο από τους μη καπνιστές συναδέλφους τους, επισκέπτονται τους ιατρούς 6 φορές περισσότερο και καταναλώνουν πιο πολλά φάρμακα.

Ιατρεία Διακοπής Καπνίσματος

Σημαντική η βοήθεια τους. Η απεξάρτηση από το τσιγάρο είναι δύσκολη υπόθεση. Μόνο το 5% των καπνιστών κόβουν το τσιγάρο χωρίς βοήθεια. Ωστόσο, είναι αποδεδειγμένο από έρευνες πως τα ιατρεία υποστήριξης διακοπής καπνίσματος αυξάνουν σε μεγάλο βαθμό τις πιθανότητες να κόψει κανείς αυτή τη συνήθεια.

Το 20% των ατόμων που θέλουν να κόψουν το τσιγάρο ζητάει βοήθεια από τα κέντρα απεξάρτησης και σχεδόν όλοι τους τα καταφέρνουν. Και στις δύο περιπτώσεις στόχος της βοήθειας είναι ο περιορισμός των συμπτωμάτων του συνδρόμου στέρησης που προκαλεί η έλλειψη νικοτίνης. Γι’ αυτό και σημαντική προϋπόθεση της επιτυχίας είναι ο καπνιστής να θέλει πραγματικά να κόψει το τσιγάρο.

Αξιοσημείωτο είναι ότι το κάπνισμα αποτελεί τον μοναδικό παράγοντα κινδύνου για την ανθρώπινη υγεία που μπορεί να θεραπευτεί κατά 100% και δεν χρειάζονται για αυτό ούτε χρήματα, ούτε καλοί γιατροί. Η θεραπεία ανήκει στην αποκλειστική ευθύνη και δυνατότητα του ασθενή. Ανεξάρτητα από τη μέθοδο που θα ακολουθήσει ο καπνιστής , θα πρέπει εκ των προτέρων να ορίσει μια τελική ημερομηνία διακοπής. Πάνω από όλα απαιτείται βούληση και απόφαση.

Το μήνυμα

Πρέπει να είναι ξεκάθαρο ιδιαίτερα για τις νεαρότερες ηλικίες. Χρειαζόμαστε καλύτερα πρότυπα υγείας και την προώθηση της καλής διατροφής και του αθλητισμού για όλους, ως αποτρεπτικού παράγοντα απέναντι στην επιλογή του καπνίσματος.

Ο κόσμος δεν πρέπει να ανεχθεί και άλλη γενιά εξαπατημένη από τα ψέματα της καπνοβιομηχανίας, που προσποιείται ότι προωθεί την ελευθερία της προσωπικής επιλογής, εξασφαλίζοντας παράλληλα αιώνια κέρδη από τα εκατομμύρια των ανθρώπων που το πληρώνουν με τη ζωή τους κάθε χρόνο.

Οι βλαβερές συνέπειες του καπνίσματος ισχυροποιούν την πάγια θέση της Ιατρικής επιστήμης, ότι το κάπνισμα είναι μάστιγα κατά της ανθρώπινης υγείας. Θέση που είναι αποδεκτή πλέον και από τις καπνοβιομηχανίες, που στα πακέτα των τσιγάρων προειδοποιούν ότι το κάπνισμα βλάπτει σοβαρά την υγεία.

Όλοι οφείλουν να γνωρίζουν και να τηρούν πιστά την ισχύουσα γενική απαγόρευση του καπνίσματος σε κλειστούς δημόσιους χώρους και σε χώρους εργασίας κατά τις ρητές προβλέψεις του αντικαπνιστικού Νόμου 3730/2008, όπως αυτός τροποποιήθηκε και ισχύει σήμερα με τις διατάξεις του Νόμου 4633/2019.

Η 31η Μαΐου κάθε έτους που εορτάζεται ως η Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καπνίσματος από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας μαζί και εμείς ως ο Ιατρικός Σύλλογος Ηρακλείου δίνουμε έμφαση στους κινδύνους για την υγεία από το κάπνισμα και υποστηρίζουμε τον έλεγχο και περιορισμό του.

 

Ιωάννης Δροσίτης

Χειρουργός Θώρακος

Μέλος Δ.Σ. Ι.Σ.Η.